Titels, ondertitels en alineakopjes zijn onmisbaar in informatieve teksten: ze maken de lezer wegwijs in je tekst. Ze visualiseren de hi&eumlrarchie in je tekst.

Vanuit lezersperspectief is het belangrijk om de tekst te segmenteren: in kleine, hanteerbare eenheden onderverdelen. De meeste lezers worden namelijk afgeschrikt door grote brokken tekst en haken af - ook al is je boodschap interessant. Kleinere stukken tekst nodigen meer uit tot lezen. Een titel of kopje erboven fungeert als cognitieve wegwijzer: de lezer weet wat hij kan verwachten. De haastige lezer kan op basis van voldoende concrete titels oordelen of het stuk tekst dat erbij hoort relevant om te lezen is of niet.

Opmaaktips

Beperk het aantal niveaus

Werk met maximaal 3 genummerde niveaus. Meer niveaus doet je lezer het overzicht verliezen. Gebruik eventueel ongenummerde alineakopjes voor een extra niveau.

Kies voor alle titels één lettertype

Hiermee pas je het basisprincipe herhaling toe: gebruik hetzelfde lettertype voor tekst met een zelfde functie. Dit brengt meer rust en evenwicht in je tekst.

Kies per niveau een aangepaste opmaakstijl

Hiermee pas je het basisprincipe contrast toe: titels van verschillende niveaus moeten voldoende van elkaar verschillen, zodat niet alleen de nummering een aanwijzing is voor het niveau.

De grootte van het lettertype is het meest bepalend
Hoe groter het lettertype, hoe belangrijker de tekst. Een verschil van twee tot vier punten per niveau is aangewezen, al mag het eerste niveau gerust flink wat groter zijn. Probeer eens een lettertype van 24 of zelfs 36 punt. Met een gecondenseerd lettertype geeft dat een mooi effect. Omdat de letter al zo groot is, hoef je die niet nog eens in vet te zetten.

Binnen dezelfde lettergrootte is vet gemarkeerde tekst belangrijker dan gewone tekst
Alineakopjes kun je perfect dezelfde lettergrootte geven als gewone tekst; als je ze vet markeert, vallen ze voldoende op. Plaats er wel een hele witregel boven. Daarmee pas je het basisprincipe afstand toe.

Plaats boven een titel minstens dubbel zoveel witruimte als eronder

Door meer wit voor een titel te plaatsen, valt het beter op dat er een nieuw onderdeel begint. Onder een titel ben je het best erg spaarzaam met witruimte; gebruik eens 0, 3 of 6 punt wit in plaats van een hele regel.

Zet nooit een punt na een titel

Een vraagteken of uitroepteken kan wel, maar overdrijf daar niet mee.

Schrijftips

Hoe je titels formuleert, heeft een grote impact op de lezersvriendelijkheid van je tekst. Daarom ook enkele schrijftips:

Maak je titel voldoende informatief

Titels helpen je lezer om wegwijs te raken in een informatieve tekst. Titels als 'voorwoord' of 'algemeen' zijn handig voor de schrijver, maar erg nietszeggend voor de lezer. Het nodigt de lezer vooral uit om dat stuk tekst over te slaan. Maak je titels daarom voldoende concreet. Zo fungeert de inhoudsopgave als mini-samenvatting. Bovendien nodigen sprekende titels je lezer meer uit tot lezen.

Niet:
Voorwoord

Maar:
Maken kinderen wel genoeg lawaai?
(Uit: Jaarverslag van het Kinderrechtencommissariaat 2004-2005)

Maak het verband tussen titels en ondertitels duidelijk

Vage titels maken het je lezer niet alleen moeilijk om de inhoud te voorspellen. Ook het verband tussen titel en ondertitel is onduidelijk. Probeer ervoor te zorgen dat je lezer al een goed beeld heeft van je tekst op basis van de inhoudsopgave.

Niet:
2.  Maatregelen
     2.1  Materiaal
     2.2  Drempels

Maar:
2.  Maatregelen snelheidsbeperking Grote Markt
     2.1  Vervanging asfalt door klinkers
     2.2  Aanleg verkeersdrempels   

Maak je titels bondig

Lezers moeten voldoende informatie uit je titels kunnen halen. Het is de kunst om een goed evenwicht te vinden tussen volledig zijn en kernachtig schrijven. Duidelijkheid primeert op lengte, maar omslachtige formuleringen zijn niet geschikt als titel. Werk gerust met lange titels in een eerste versie, maar kijk daarna eens kritisch welke woorden je kunt schrappen of vervangen.

Niet:
Een beschrijving van de bezwaren van de belangengroepen tegen de aanleg van de Lange Wapper in het noorden van Antwerpen

Maar:
Bezwaren tegen aanleg Lange Wapper

Formuleer titels gelijkvormig

Geef vergelijkbare onderdelen ook vergelijkbare titels: dat maakt het je lezer gemakkelijker om wegwijs te raken in je tekst.

Niet:
5.  Evaluatie proef met gps-systeem
     5.1  Positieve aspecten
     5.2  Welke nadelen heeft de gps?
     5.3  Afweging leidt tot advies implementatie gps

Maar:
5.  Evaluatie proef met gps-systeem
     5.1  Voordelen: tevreden buitendienst
     5.2  Nadelen: storingsgevoeligheid
     5.3  Conclusie: gps-systeem invoeren