Genummerde of ongenummerde lijsten?
Is de volgorde niet belangrijk?
Gebruik dan een gewone opsomming, met subtiele opsommingstekens.
Voorbeelden:
- basisprincipes van tekstopmaak
- rubrieken in een curriculum vitae
- mogelijke reacties op slecht nieuws
Is de volgorde wel belangrijk?
Gebruik dan een genummerde lijst, of rangschik de lijst alfabetisch.
Voorbeelden voor genummerde lijsten:
- stappen in een instructie
- fases van een slechtnieuwsgesprek
Voorbeelden voor alfabetische lijsten:
- register met trefwoorden
- bibliografie
Tips voor de vorm
Kies een discreet opsommingsteken
Als je bijvoorbeeld een dikke zwarte bol kiest als opsommingsteken, en je gebruikt de vaak te grote standaardafstand tussen opsommingsteken en tekst, dan is je eerste indruk: een verticale rij met bollen, met daarnaast wat tekst. De opsommingstekens trekken dan visueel te veel de aandacht, terwijl de inhoud belangrijk is. Je keuze is niet beperkt tot het lijstje dat je krijgt als je een opsommingsteken wil kiezen. Neus eens in fonts als Wingdings om een opsommingsteken te vinden dat subtiel is en past bij het imago dat je wil uitstralen.
Pas de afstand tussen opsommingsteken en tekst aan
De standaardinstelling van tekstverwerkingsprogramma's voor de afstand tussen opsommingsteken en tekst is vaak te groot: 0,63 cm. Hierdoor gaat de samenhang tussen opsommingsteken en tekst verloren (zie basisprincipe afstand). Afhankelijk van de breedte van het opsommingsteken is een afstand van 0,3, 0,35 of 0,4 cm geschikter. Probeer eens wat variaties uit, en laat je oog oordelen.
Maak het kopje van een element vet
Soms bestaan elementen van een opsomming uit hele alinea's, bijvoorbeeld bij een beschrijving van de deeldomeinen van een opleiding. Om het overzicht te bewaren, zet je het kopje boven elk element vet.
Voeg extra witruimte toe
Wanneer de opsomming uit langere tekstfragmenten bestaat, helpt een beetje witruimte van 2 tot 6 punt tussen de elementen om wat meer structuur in de opsomming te brengen (zie basisprincipe afstand).
Beperk het aantal elementen van de opsomming
Opsommingen bevatten best niet meer dan zeven elementen. Op die manier blijft de informatie behapbaar voor de lezer. Als je meer elementen hebt, overweeg dan om die te hergroeperen en de subgroepen een titel te geven.
Voeg geen witregel toe tussen de inleidende zin of titel en de opsomming
Een witregel tussen de inleidende zin of titel en de opsomming zelf, zorgt voor een structurele afstand (zie ook basisprincipe afstand). Laat de opsomming dus meteen na de inleidende zin of titel beginnen, om de samenhang visueel te verduidelijken.
Opmerking:
In deze module kunnen we deze tip niet toepassen, omdat de html-code voor websites automatisch een witregel toevoegt voor een opsomming.
Lijn de opsomming strak uit
Bij een geslaagde opsomming begint de eerste letter van de tweede regel op dezelfde breedte als de eerste letter van de eerste regel. Zo is het visueel veel duidelijker dat het een opsomming is, zonder dat het te onrustig wordt. Lijn de opsommingstekens bij voorkeur ook uit op dezelfde breedte als de lopende tekst: zo zijn er minder denkbeeldige verticale lijnen, wat voor meer rust op de pagina zorgt (zie basisprincipe uitlijning).
Zet voor genummerde lijsten enkel een cijfer
Vaak zie je achter het cijfer van een genummerde lijst een punt of een haakje staan. Functioneel is daar geen reden toe. Plaats gewoon voldoende witruimte tussen cijfer en tekst, en het is voor je lezer ook wel duidelijk dat het een genummerde lijst is.
Tips voor de formulering
Zet voor elke opsomming een inleidende zin of een titel met een
dubbelepunt
Een opsomming is gemakkelijker te begrijpen als je er een inleidende zin of titel voor zet, gevolgd door een dubbelepunt. Anders krijg je een opsomming die in het ijle hangt, zoals takken zonder stam.
Formuleer de elementen van de lijst parallel
Parallel formuleren houdt in dat je dezelfde grammaticale structuur hanteert voor elk element van je lijst. Concreet: allemaal zelfstandige naamwoorden (al dan niet met een toevoeging erbij), allemaal bijvoeglijke naamwoorden, allemaal werkwoorden of allemaal zinnen, bij voorkeur met dezelfde volgorde van zinsdelen. Op die manier is de informatie gemakkelijker cognitief te verwerken.
Niet:
- De voorbereiding
- Meedelen van het slechte nieuws
- Laat je gesprekstpartner stoom afblazen
- Argumenten presenteren
- Het op zoek gaan naar oplossingen
Maar:
- Het gesprek voorbereiden
- Het slechte nieuws meedelen
- Stoom laten afblazen
- Argumenten presenteren
- Oplossingen zoeken
Tips voor geneste lijsten
Geneste lijsten zijn ondergeschikte lijsten. Het is fraaier om geneste lijsten te vermijden. Als dat niet mogelijk is, hou dan naast de tips voor gewone lijsten ook rekening met de volgende tips:
Laat een lager niveau op dezelfde hoogte beginnen als de tekst van het
hogere niveau
Het oogt fraaier, en opnieuw: hoe minder denkbeeldige verticale lijnen, hoe evenwichtiger je bladspiegel (zie basisprincipe uitlijning).
Laat bij ongenummerde geneste opsommingen de hiërarchie blijken uit het
opsommingsteken
Hoe groter en hoe zwarter het opsommingsteken, hoe hoger het niveau. Zorg er ook voor dat je opsommingstekens qua stijl bij elkaar passen. Kies bijvoorbeeld een subtiel bolletje of een blokje voor het eerste niveau, en een kastlijntje ('CTRL -' in MS Word) voor het tweede niveau. Of een subtiel bolletje en een kleinere versie ervan.
